رشتٚ ایلأهیأت

اولی قیسمت) درآغاز رشت

خٚیلیأنٚ رِه اَن ایتأ چألٚش ایسٚه کی بیگیم رشت، ایتأ ایلأهیأتی وأژه ایسٚه و ویشتر چألٚش ایسٚه کی اَگٚه بیگیم رشت فقد ایتأ ایلأهیأتی وأژه نییٚه بلکی اون ویشتر ایلأهیأتٚ پأکأر و هطؤیم ایتأ ایلأهیأتی تفکر نأم ایسٚه هم یوهودی ایلأهیأتٚ میأن و  هم مسیحی ایلأهیأتٚ میأن، کی یأ ایتأ عبری زوأنٚ دأنش یأ قدیمٚ عهدٚ وأژه شنأسٚ پأکأرٚ رو نهأ.

خودم هٚه دیمٚه سألأنٚ رِه اولی بأر موقدسٚ کیتأبٚ دورون رشتٚ وأژه‌یَ عبری اَمرأ بینیوشته بوبوسته רשת بیدِم هم خٚیلی ذؤق بوکودم و هم اونی بأور مِرِه سخت بو کی ایتأ وأژه‌یَ گیلأن و گیلکی جَا کیتأب موقدسٚ دورون بیأفتم. ولی دأستأن هیٚه تومأنَ نوبوسته اوشأنی مأنی‌یَم ایتأ بو، بأزون مِرِه گومأن بوکودم کی فقد ایتأ آوأ شبأهت ایسٚه جٚه ایتأ عبری وأژه، ایتأ گیلکی وأژه اَمرأ ولی او وخت کی خٚیلی جٚه یوهودی ایلأهیأتی کیتأبأنَ، «رشتٚ» مخصوصٚ مأنی‌یأنٚ اَمرأ بیدِم، خٚیلی جٚه تأزه آمؤختنأنٚ سر می چومأن وأزَ بوسته.

هطؤیم کی «رشتٚ اتوبیوگرأفی‌یَ» A Passionate  «یک صلح‌طلب پر‌شور» کیتأبٚ میأن بٚخأندم کی ایتأ ایلأهیأتی کیتأب ایسٚه کی ایتأ لهستأنی ارتدکسٚ یوهودی خاخام سألٚ ۱۹۰۰ میأن اونَ بینیویشته کی پور جٚه یوهودی فلسفه برهأنأن ایسٚه.

چوطؤ بوبؤسته کی من اَ کیتأبٚ خأندنٚ رِه ذوق بیگیفتم خورِه دأستأن دأرِه، اَنٚ پسی می بینیویشته‌یأنٚ تومأمَ بوستنٚ قیسمتأنٚ میأن خو جیگأ سر اونَ اَورَم ولی اَیٚه می بینیویشته سرگیفتنٚ رِه فقد بٚگم کی تومأمٚ اونی زندیگی میأن ویشترٚ اونی بینویشته‌یأن رشت‌شنأسی و رشتٚ تفسیر موقدسٚ کیتأب و اونی ایلأهیأتٚ میأن ایسٚه.

دِه مِرِه فقد ایتأ آوأ نوبو کی کس‌کسَ مأنستید بلکی دأنستیم «رشت» تومأمٚ خو فرهنگٚ اَمرأ و تومأمٚ خو پُری و گیلکی فرهنگ و تومأمٚ او وأژه‌یأنٚ مأنیأن کی اَمی زبأنشنأسأن بینیویشتدٚه، گیلکی میأن و هطؤیم گیلأن‌شنأسی جیگأ سر خٚیلی خوروم و تیمیز هو مأنیأنٚ اَمرأ موقدسٚ کیتأبٚ عبری زوأنٚ میأنم نهأ و اَ ایتأ بوئؤن نه فقد ایتأ نقطه رِه بلکی نوقطه نوقطه تومأمٚ جیگأیأن میأن کس‌کسٚ اَمرأ ایتأ بود و موافق بود.

دهخدا پأرسی زوأنٚ میأن رشتَ هم اَ گویشٚ اَمرأ «رَشت» و هم اَ گویشٚ اَمرأ «رِشت» بینیویشته و دوکتور محمد مُعینَم اونی مأنی‌یَ معینٚ فرهنگٚ میأن بأوردٚه سرتیپ‌پورَم رشتٚ ریشه‌شنأسی کیتأبَ تأ «ستأره» مأنی، ایرأنٚ بأستأنٚ میأن دونبألَ کوده.

دهخدا فرهنگ و معینٚ فرهنگٚ میأنَم رشت دوتأ جوروأجورٚ دیدٚ اَمرأ مأنی بوبؤستٚد ولی رشتَ کی «رشتٚ ایلأهیأتٚ» میأن موقدسٚ کیتأبٚ دورون دونبألَ کونیم تومأمٚ اَ مأنیأن کس‌کسَ دوچوکٚدٚه یأنی رشت خو هو نقشْ کی شبکه‌ای دوچوکأنِن ایسٚه‌یَ بأزی بوکوده.

او دورٚ  دؤرأنٚ جَا کی مِرِه چن سأل بوبوسته خٚیلی خأستیم کی رشتٚ ایلأهیأتٚ کیتأبَ بینیویسم و خٚیلی چیزأن جٚه دورون و بیرون ونأشتٚد هیوخت ایتأ زمأت اَ کأرٚ وأسی بٚدأرم.

می دورونٚ میأن او ونأشته چیأن کی فقد می شین بود، جٚه می خأنوأر، می سرزیمین، می زوأن و می امنیتَ ایجور ترس و پأستنٚ اَمرأ دوچوکٚسته دأشتید نه اَنکی اَ گیلکی و گیلأن و رشتَ، چی قدیمٚ عهدٚ دورون و چی تأزه عهدٚ دورون موقدسٚ کیتأبٚ اَمرأ خطرنأک بٚدأنم، بلکی اَ قدیمی دوچوکستنٚ آشیکأرَ کودنَ خطرنأک دِئیم و بِیتر تأنم اَطؤ وأگویأ بوکونم کی نیأرٚستیم اوطؤ کی خوروم و شأیسته ببه اونچی کی خودا می وأمٚختنأنٚ میأن مِرِه نمأیأنَ کوده‌یَ آشیکأرَ کونم.

او بیرونٚ چیأنم کی ونأشتید، می مملکت و سرزیمینٚ او سیاسی ایجتماعی دؤرأن میأن سانسور و او مرزبندیأن بود کی اوشأنٚ جَا آدمَ مرأقَ گیفتی و هطؤیم خٚیلی جٚه تحقیق و نیویشتنی مؤرٚدأن کی تومأمٚ می روز و زمأتأنَ پورَ کودد و ایوأرده وأگویأ کونم من هرتأ تحقیق و کیتأب و مقأله و اونی اینتشأر فقد اوشأنٚ فروش و سودٚ وأسی بو پس رشتٚ ایلأهیأتی کیتأب هَنده نینیویشته بو بٚمأنسته اَنٚ اَمرأ کی هیزأرتأ یاددأشت و فیش‌اوسأدن اونی رِه دأشتیم.

تأ اَنکی ایتأ پیله ایتفأق رشتٚ ایلأهیأتٚ آتشَ می دورون ول تأوٚدأ، گیلکی موقدسٚ کیتأب همٚکسٚ دسٚ میأن و گیلک زوأنأنٚ رِه کأر کودنٚ وأسی بأمؤ اَ دونیأ میأن و اونی پسی گیلکی زوأنٚ کیلیسأ بٚزأ بوبوسته و بینأ بوکوده پیلَه بؤستن و نور دٚتأوأنِن و اَیَه تومأمٚ می جأنٚ اَمرأ حس بوکودم کی رشتٚ ایلأهیأتٚ میأن و رشتٚ وأژه میأن ایتأ جیگأ بوخؤرده نبوت بیرون اَمؤندره.

دِه نتأنستم مٚرَه بٚدأرم و او زمأت کی می جَا بٚخأسته بوبوسته کی گیلکی کیلیسأ رِه ایتأ بینیوشته‌یَ چأکونم مِرِه خوش بینیشته کی رشتٚ ایلأهیأتَ اونی گوشوأریأنٚ اَمرأ چأکون‌وأکونَ کونم کی تومأمٚ آدمأن هم گوشٚ اَمرأ بشتأود و هم چومٚ اَمرأ بیدیند و بٚخأند کی رشتٚ ایلأهیأت چوطؤ یوهودی و مسیحی فیکرأنٚ پأکأرَ چأکوده و چوطؤ تومأمٚ ایلأهیأتی سأمأنأنٚ شبکه‌یَ کس‌کسٚ سر دوچوکأنِه.

اَ شبکه بوئؤن «رشتٚ» شین، عبری تأزه ادبیأتٚ میأنم کأرَ گیفته بِه هوطؤ کی عبری تأزه زوأنٚ میأنم اینترنتٚ شبکه‌یَ گٚدٚه «رشت» هو وأژه کی فارسی زوأنٚ میأن «رشتن» و «بافتن» هم اونی جَا ایسٚه و اَن بوبوسته رشتٚ ایلأهیأتٚ نیویشتنٚ سرگیفتن کی دأل بدأل اونی جَا ایپچه ایپچه بینیویسم و اونَ گیلکی زوأنٚ کیلیسأ و تومأمٚ گیلکأن و گیلأنیأنَ پیشکش بوکونم، آمین کی خوجسته و خوروم ببه.

شایدم ایتأ روز گیلکی کیلیسأ اینتشأرأت جَا ایتأ کیتأب ببه اونم اونی پسی کی اَ رشتٚ شین بینیوشته‌یأن گیلکی کیلیسأ گوشوأریأنَ پورَ کوده بی.

هنَ اَیٚه نیویسم کی اَ بینیویشته‌یأن اولی وأر هَیٚه نیشأن بٚدأی بٚدٚه و تأ اَسٚه بینیویشته نوبوستٚدٚه و اَ فیکرَ دأرم کی هر روز بینیویسم و هر چن روز یأ هفته میأن ایوأر، اونی جَا ایتأ نیمه‌یَ، اَیٚه، گیلکی کیلیسأ میأن و خوداوندٚ نأمٚ میأن کی اون، اونی شأدی، شور، انگیزه و اونی اسبأبَ فرأهم بوکوده، نیشأن بدیم.

رشتٚ وأژه چن وأر، قدیمی عبری موقدسٚ کیتأبٚ میأن اَ استرانگٚ نومره H7568 اَمرأ ایستفأده بوبوسته.

و هطؤیم عبری بینیویشته‌یأنٚ خٚیلی جٚه وأژِیأن، رشتٚ وأژه جَا بیگیفته بوبؤستده و هرتأن ایتأ دِه مفهوم و مأنی گورو میأن جأجیگأ دأرٚدٚه.

تومأمٚ موهیمه وأژِیأن رشتٚ وأژه اَمرأ جٚه ایلأهیأتی موهیمه وأژِیأن ایسٚد. رشتٚ وأژه، «شبکه»، «تور» و «دأمٚ» مأنی‌یَ دِهه و هطؤیم ایتأ نیمه جٚه «مذبح» و هطؤیم «فروتنی» مأنی‌ اَمرأ موقدسٚ کیتأبٚ میأن بٚکأر بوشؤ.

یوهودی نیویشته‌یأنٚ میأن رشت، خودا صفت بٚخأنده بوبوسته هطؤیم عبری موقدسٚ کیتأبٚ اولٚ میأن قدیمٚ عهدٚ دورون، اولی وأژه בְּרֵאשִׁית بِرِئیشیت ایسٚه کی «در آغازَ» مأنی دِهه. اَ وأژه پیدأیشٚ کیتأبٚ میأن اولی وأژه ایسٚه و عبری میأن پیدأیشٚ کیتأبٚ نأمم בראשית، Bereshit گویشٚ اَمرأ ایسٚه و تومأمٚ یوهودی ایلأهیأتی نیویشتنأن و مسیحی ایلأهیأت میأنم ایتأ جٚه ایلأهیأتی موهیمه وأژه‌یأن ایسٚه.

بِرِئیشتٚ בראשית لغوی وأژه سأختأر و ریشه دوتأ قیسمتٚ جَا چأکوده بوبؤسته:

«בְּ»  وأژه و حرفٚ اولی قیسمت پیشوندی «بِ» پأرسی گویشٚ اَمرأ، «در» یأ «بأ» مأنی‌یَ دِهه.

«רֵאשִׁית» وأژه دومی قیسمت «رِئیشتٚ» گویشٚ اَمرأ، «آغأز» و «نخست» و «نخستینَ» مأنی دِهه اَ استرأنگٚ نومره اَمرأ H7218

بأزین، «בְּרֵאשִׁית» ترکیب، «در آغأزٚ» مأنی ایسٚه کی انگلیسی ترجومه‌یأنٚ میأن وأگردأن بوبؤسته In the beginning کی موقدسٚ کیتأبٚ متنٚ میأن «آفرینشٚ سر گیفتنَ» وأگویأ کونه.

اَ وأژه «בְּרֵאשִׁית» بِرِئیشیت، موقدسٚ کیتأبٚ یونأنی ترجومه بوبؤسته میأن سپتوگینا اَطؤیی Ἐν ἀρχῇ ، En archē گویشٚ اَمرأ یا «این آرخه» بینیویشته بوبؤسته.

موقدسٚ کیتأبٚ پأرسی ترجومه دورونم اَ اصطلاح «جٚه اول خودا آسمأنأن و زیمینَ خلق بوکوده» عیبأرتٚ میأن ترجومه بوبؤسته.

زوأنشنأسی نیگأهٚ جَا «רֵאשִׁית» «رِئیشیتٚ» وأژه ریشه عبری زوأنٚ میأن جٚه «רֶשֶׁת» رشتٚ عبری وأژه، «رِشِتٚ» گویشٚ اَمرأ و هطؤیم «رَشتٚ» گویشٚ اَمرأ ایسٚه.

اَطؤئی «رشتٚ» وأژه ایتأ پأکأرٚ وأژه موقدسٚ کیتأبٚ میأن ایسٚه موهیم اَنکی تأزٚ عهدٚ میأن عیسای مسیحٚ اَمرأیم، یوحنا خو اینجیلٚ کیتأبَ هٚه وأژه اَمرأ سر بیگیفت و بینیویشته.

ΕΝ ΑΡΧΗ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος.

EN ARCHI ín o lógos, kaí o lógos ín prós tón theón, kaí theós ín o lógos.

اَیدٚفأرِه دینیمی کی یوحنا عبری وأژه «בְּרֵאשִׁית» بِرِئیشیتَ  یونأنی زوأن «این‌آرخه» هو مأنی اَمرأ بینیویشته کی «درآغازٚ» ایلأهیأتَ «رشتٚ ایلأهیأتٚ پأکأرٚ سر قأیم بٚدأرٚه.

خٚیلی جٚه اوشأن کی مسیحی نییدم اونی فأرسی‌یَ دأنٚدٚه.

«جٚه اول کلمه بو و کلمه خودا ورجأ بو و کلمه خودا بو.»

اونی گیلکیَم قشنگٚه و موهیم اَنکی بٚدأنیم اَ «درآغاز» عبری میأن «رشتٚ» ریشه جَا ایسٚه

چونکی عبری ایلأهیأتٚ میأن رشت، خودایَ دوچوکسته دأره و یهوه صفتأنٚ جَا بٚخأنده بوبوسته.

اونی پسی نیویسیم کی رشتٚ وأژه دورون ایتأ زمأتٚ میأن چنتأ مفهوم و مأنی رشتٚ ایلأهیأتٚ میأن نهأ اَشأنٚ مأنستَن:

• فروتنی
• پر توانٚ شبکه
• روحانی جأجیگأ
• رأستی

یأ اَنکی ایتأ دِه اَنٚ مأنستَن خروجٚ کیتأبٚ میأن فصل ۲۷ آیه ۴ بأورده بوبوسته کی خودا فرمأن دِهه مذبحٚ رِه ایتأ رشت جٚه برنجٚ اَمرأ چأکوده ببه کی اونی چأرتأ گوشه میأن چأرتأ حلقه بٚدأرٚه

اَیٚه رشت ایتأ فلزی شبکه ایسٚه کی همه چی‌یَ کس‌کسٚ اَمرأ دوچوکأنِه و هطؤیم مذبح و قوربأنی کودنٚ رِه تومأمٚ افزأرأنَ نظم دِهِه و دأرِه یأنی ایتأ موهیمه اسأسی نقش دأرِه، دأنشکده نقشٚ مأنستَن کی هرتأ جأمعه دورون هوشأنٚ لأزیمٚ موتخصیصینَ پرورش دهه.

خروج فصل ۲۷ آیه ۴

1-عبری متن

וְעָשִׂיתָ לּוֹ מִכְבָּר מַעֲשֵׂה רֶשֶׁת נְחֹשֶׁת וְעָשִׂיתָ עַל־הָרֶשֶׁת אַרְבַּע טַבְּעֹת נְחֹשֶׁת עַל אַרְבַּע קְצוֹתָיו

2-عبری خأندن

w’äsiytä Lô mikh’Bär maásëh reshet n’choshet w’äsiytä al-häreshet ar’Ba ţaB’ot n’choshet al ar’Ba q’tzôtäyw

3-هزأره نو ترجومه

مذبحٚ رِه، برنجٚ جَا ایتأ شبکه چأکون، و شبکه چأرتأ گوشه سر، ایتأ برنجی حلقه دوچوکأن.

4-معاصرٚ ترجومه

مذبحٚ رِه ایتأ مفرغی مشبکٚ منقل چأکون کی اونی هرتأ گوشه میأن ایتأ مفرغی حلقه بٚمأنه،

5-قدیمٚ ترجومه

و اونی رِه ایتأ برنجی مشبکٚ آتش دأن چأکون و او شبکه سر چأرتأ برنجی حلقه اونی چأرتأ گوشه سر چأکون.

صادق نیک‌پور

دوم مارس2024

گیلکی ترجومه

حبیب و نوئل

گیلک زوأنأنٚ کیلیسأ