گیلأنٚ بأزأر روز

بازأر روزأنٚ گیلأن میأن چوطؤ بیرون بأمؤده

سبزٚ گیلأنٚ سرزیمینٚ میأن، اونی وأسی کی دیهأتأن کس‌کسٚ جَا فأصله دأشتیدی، کیشأورزی مأصولأن و مأئی‌گیفتن زیأد بو و هطؤیم دیهأتأنٚ میأن شوئؤن اَمؤن سخت بو، هفته‌یأنٚ میأن بأزأرأن چأکوده بوبؤستدٚه.

اَ بأزأرأنٚ میأن، دؤرٚ ورٚ دیهأتأنٚ آدمأن، خوشأنٚ اَ مأصولأنَ اَوردید کی بوفروشٚد، بَج، چِئی، سبزی، مأل، پشمی کولأ، دسٚ جورأب، چو، زوغأل و غیره

هو روزٚ میأن، شهرٚ فروشنده‌یأن و بأزأرمَجأنم اَشأنَ فورختنٚ رِه اَوردید، پأرچٚه، نمک، قند، سمأور و افزأر.

چونکی هرتأ روز هفته میأن ایتأ منطقه میأن بأزأر بو، آدمأن تأنستیدی رأحتتر خوشأنی ایحتیأجأنَ هفته‌یأنٚ گردستنٚ میأن بیأفد و فأگیرد.

هطؤیم هفته میأن بأزأر روز ایتأ خورومٚ جأجیگأ کس‌کسٚ دئن و خوش و بشٚ رِه بو و ایتأ خوروم جیگأ بو کی خٚوٚرأن مردومٚ میأن پخشَ بٚه هنٚ وأسی قدیمی و جدید تبلیغٚ سیستمأن اَ بأزأرأن میأن هنو کأرَ دٚرٚدٚه.

هنٚ وأسی هرتأ آدم رِه کی بیهین بوفروشٚ میأن دٚرٚه وأجب ایسٚه کی خو کأرٚ کأسبی برنأمه‌یَ اَ بأزأرأنٚ میأن بنه.

بأزأر روزأنٚ مدیریت و اَنکی چوطؤ وأستی اویٚه جأجیگأ گیفتن و روزٚ تومأنَ بؤسته پٚسی بأزأرَ تیمیزَ کودن جٚه هو قدیمأن هو محلی آدمأن خوشأنٚ رِه انجأم دئید ولی جمهوری اسلامی حقٚ سعی بزه کی اوشأنٚ سر بأش ببه و خو دسٚ جیر بٚدأرٚه و خٚیلی جٚه بأزأرأنٚ میأن شهردأری و اونی سأزمأنأن و هطؤیم بسیج و امنیتی نیرویأن دیخألت بوکودد و هم عوارض و جیگأ کرأیه و هم جوروأجورٚ پولأن اوشأنَ فأگیفتده ولی تومأمٚ اَشأنٚ اَمرأ هنو خٚیلی جأیأن هوطؤ قدیمأنٚ مأنستَن ایدأره بِه.

چنتأ هفته میأن بأزأر

هفتگی بأزأرأن بأزأر روزٚ نأم یأ روزٚ بأزأرٚ نأمٚ اَمرأ گیلأنٚ شهرأنٚ میأن ایسٚه.

چنتأ نومونه جٚه اَ بأزأرأن:

• شنبه بأزأر فومن
• یکشنبه بأزأر ماسوله
• دوشنبه بأزأر لاهیجان
• سه‌شنبه بأزأر رشت (رشتٚ پیله بأزأر، هر روز ایسٚه ولی سه‌شنبه‌ها پررونق‌تر بو)
• چهارشنبه بأزأر کوچصفهان
• پنجشنبه بأزأر صومعه‌سرا
• جمعه بأزأر آستارا

هطؤیم اَ شهرأن لشت‌نشا، سنگر، خشکبیجار، آستانه، لولمان، کلاچای و کومله هم هفته میأن بأزأر دأرٚده

روزٚ بأزأرأن چوطؤیده کی قأیم ایسأده

اَنٚ امرأ کی ایمرو خٚیلی فروشگأیأن و سوپرمأرکتأن شهرأنٚ میأن بیرون بأمؤده، هفته میأن بأزأرأن هنو زٚنده ایسد، چونکی:

تأزه بوستن جنسأن:

کیشأورزی مأصولأن، مأئی و گأب و گوسوند هو روزٚ شین بو یأ صید بوبوسته بو.

ارزأنتر بوستن:

چونکی خٚیلی جٚه اوشأنی کی مأصول فورختد خودشأن تولید کوننده بود، جنسأنَ بودونٚ وأسطه و ارزأنتر فورختٚد.

کس‌کسٚ اَمرأ اجتمأع میأن دوچکستن:

روزٚ بأزأر ایتأ جیگأ بو کی کس‌کسَ دئید، گب زئید، کس‌کسٚ حألٚ روزٚ جَا وأخبدأرَ بوستٚد و حتأ خاسگأری و خأنوأرأن، کس‌کسٚ اَمرأ وصلت کودٚد! اَن ایتأ خصوصیت ایسٚه کی  گیلأنِن ویشتر جٚه بیهین بوفروش اونَ اهیمت دهده و اَن ایتأ جأجیگأ روزٚ بأزأرٚ شکل گیفتنٚ رِه دأرِه کی خٚیلی موهم ایسٚه و جأجیگأیأنی تومأمٚ روزٚ بأزأرأنٚ میأن بوگو بشتأو و نیشتنٚ وأسی  چأکوده بِه و هنم ایتأ شغل بوبوسته اوشأنی رِه کی  خأستٚده خدمأت بٚدد اوشأنی‌یَ کی خأستد اویه بینیشیند و یأ چن سأعت بوگو بشتأو بٚدأرد

فرهنگ و سفد نیشأن:

روزٚ بأزأر ایتأ قیسمت جٚه گیلأنٚ آدمأنَ فرهنگ و اجتماعی سفذ نیشأن بوبوسته.

فرأهم اَمؤنٚ ایتأ جیگأ کوجه‌دأنه بیهین و بوفروش دیهأتیأنٚ رِه:

خٚیلی جٚه دیهأتِن کی نتأند دوکأن کرأیه بوکونٚد یأ نتأند شهر شؤئؤن اوشأنٚ رِه سخت ایسٚه، روزٚ بأزأر بیترین موضو بیهین بوفروشٚ رِه ایسٚه.

هفته بأزأرأن چوطؤ چأکوده بِه:

هرتأ دیهأت یأ شهر کی ایتأ خورومٚ رأدوأر و ایتأ درندشتٚ میدأنی بدأشته بی، هفته میأن ایتأ بخصوصٚ روزَ خو بأزأرٚ رِه اینتخأب کودی.

دیهأتأنٚ البأقی آدمأن، خوشأنٚ مأصولأنَ چارپأر اَمرأ (اسب، قاطر) یأ خوشأنٚ کؤلٚ رو یأ لوتکأ اَمرأ اَوردٚد اَ میدأنٚ میأن.

روزٚ بأزأر ایجور اینتخأب بوستی کی او نیزدیکی شهرٚ بأزأرأنٚ اَمرأ قأطی نبه. محلی رسمٚ روسومأن، نقل کودن، معرکه گیفتن و پهلوأن بأزی، عروسکی نمأیش و محلی موسیقی اَ بأزأرٚ کسبٚ کأرَ پور جٚه ایستفأده و شأد چأکودی.

چنتأ نومونه فرهنگی بوگو بشتأوٚ رِه:

پیشترأنٚ رِه روزٚ بأزأر سیوأ جٚه بیهین بوفروش، ایتأ جیگأ خوشگوذرانی، ترأنه خأندن، معرکه گیفتن و ایتأ جأجیگأ بو  دأدگأیأنٚ رِه! دیهأتٚ جغلأن روزٚ بأزأرٚ دورون، اوخوردنیأن فوروختنٚ اَمرأ کی خأنه میأن چأکوده بوستی (برنجک، آغوز کولَه، یأ او تورشی خأنگی) اَمرأ اَشأنٚ دس خودشأنٚ جیبٚ میأن شؤئی.

ایتأ عیده جٚه او زنأکأن کی هنرمند بود دوک ریسی و او قالیأنٚ بأفتنٚ اَمرأ، بأزأرٚ میأن خوشأنٚ مأصولأنَ فورختد.

محلی هفته بأزأنٚ سفد نیشأن

خٚیلی جٚه هفته بأزأرأن شهر و دیهأتٚ میأن ایتأ بٚخصوصٚ میدأنٚ میأن بٚپأ بوستی. گیلأنٚ میأن اَ محلی هفته بأزأرأن جوروأجور نومونه دأرٚده و هرتأ جٚه اوشأن ایتأ بٚخصوصٚ عمل خوشأنٚ رِه دأرٚده. ایتأ زمأت هفته بأزأر تولمٚ مأنستَن ایسٚد کی شهرٚ شرأ میأن ایتأ پأنأ جیگأیَ خوشین چأکود کی دألأنأن و کوچه‌یأنٚ اَمرأ چنتأ قیسمت سأم بوبوستده کی اَشأنٚ سر وأز ایسٚه. و تترج کس‌بکسٚ ورجأ نٚهأ البأقئنٚ گیلأنٚ سرزیمینٚ بأزأرأنٚ مأنستَن. ایتأ زمأتم انزلی بأزأرأنٚ مأنستَن تومأمٚ هفته بأزأرأنٚ اسبأب اثأثیأنٚ جَا و هطؤیم او ثابتٚ بأزأرأنٚ جَا ایستفأده کودد و اوشأنٚ اَمرأ قأطی بوستده.

و هفته بأزأرأنٚ فروشنده‌یأن، دوکأنأن و میدأنأنٚ مأبینٚ اَسر تأ اوسر خالی زیمینأنَ خوشأنٚ خیمه‌یأنٚ اَمرأ پورَ کونده و ایتأ تأزه شکل و شمأیل دهددٚه او ثأبیتٚ بأزأرأنَ کی ایتأ عوضَ بوسته نمأ دأرِه.

اَ هفته بأزأرأنَ بٚپأ کودن خودش ایتأ دردٚسر شهرٚ مدیریتأنٚ رِه دأرِه چونکی اَ هفته بأزأرأن ویشتر او اصلی جأده‌یأنٚ کنأرِه بٚپأ بِه. فت و فرأوأنی جِمئیت و اوشأنٚ شؤئؤن اَمؤن، سینگینٚ ترأفیک، ایتأ سری سیأرٚ کأسبأن و جوروأجورٚ کسب کأرأن او ثابیتٚ کاسبأنٚ ورجأ ایضأفأ بٚده و او چیأنَ کی فروشده ایجور دیچه بِه و جٚه همٚتأ موهیمتر تومأمٚ گیلانٚ هفته بأزأرأنٚ میأن ایتأ تولٚ دود کی او گأری کبابیأنٚ جَا ایسٚه، فروشنده‌یأنٚ دأد دأد، ایتأ سری کلمه‌یأن کی او گأریأنٚ میأن ایستفأده بِه، عابرأن و اوشأنی کی دوأرده سر و صدأ و پأرک کودنٚ او مأشینأنی کی خٚیلی زمأت اویه پأرک بِه و هیذره ایستفأده نبده و ای‌عیده جٚه خیأبأنأنم هفته بأزأرأنٚ زمأتٚ میأن دٚوٚسته بِه کی او روزأن کی بأزأر نییه هیذره خبر اوشأنٚ جَا نییه.

و به قولٚ معروف جٚه شیرٚ مرغ تأ آدمی جأن همٚتأ چی اَ بأزأرأنٚ میأن بیأفته بِه و همٚتأ آدمأن هم فروشده و هم هینده و همٚتأن گب زٚنده

او فروشنده‌یأن کی اوشأنٚ مأشینأن هم بوبوسته دوکأن، نانوأیی، لیوأس فروشی، کبابی، رستورأن، قهوه‌خأنه و هرتأ دِه چی. اَ بأزأرٚ سفد نیشأن تومأمٚ گیلأنیأنٚ رِه شنأس ایسٚه و مأنی دأرِه و آدمٚ دیلَ دوچوکه و او گیلأنیأن کی گیلأنٚ میأن نِئیسأده ایتأ نوستألژی ایسٚه کی خٚیلی خورومٚ چی ایسٚه کی هرتأ زمأت کی خأطر اَورد خنده دشکند و او زمأتأنَ فأندرده.

گیلأنٚ هفته بأزأرأنٚ شغلأنٚ لیست

همٚتأ کسب و کأر گیلأنٚ روزٚ بأزأرأنٚ میأن نٚهأ ولی اَیٚه اوشأنَ گروه گروه بوکودیم.

1 کیشأورزی مأصولأنٚ فروشنده‌یأن:

بَج، چئی، زیتون، محلی سبزی و فصلٚ مِیوه‌یأنَ فروشده

2 دامدأرأن و مرغدأرأن:

گوشت، مرغ، مرغأنه و البأقی دام مأصولأن، شیر پنیر و عسلٚ مأنستَن فروشده.

3 سمأکأن:

تأزه مأئی و دودی و شور مأئی و تومأمٚ دریأیی و پرورشی مأئی فروشده

4 صنایع دستی فروشأن:

حصیربافی، سفالگری، چادر شب بافی و البأقی محلی و چوبی و سفالی و گیلی صنایع دستی مأصولأنٚ فروشنده‌یأن

5 رخت و لیوأس و جوروأجورٚ پأافزأر و منسوجأت:

محلی رخت و لیوأسأن و سنتی پأرچه‌یأنَ فروشنده‌یأن

6 خأنگی مأصولأن:

تورشی، موربأ، زیتون پرورده، خمس، هریسه، محلی شیرینی، رشته خوشکأر و فومن کلوچه، کشتأ نأن، نأن خولفه مأنستَن

7 خأنه لوأزم و کأرٚ رِه افزأرأن:

خأنه لوأزم و کیشأورزی وسأیلأن نیأز دأشتنٚ فروشنده‌یأن

8 لوأزم آرأیشی و بهدأشتی مأصولأن کی سنتی ایسده‌یَ فروشنده‌یأن:

گیأئی صأبون، محلی روغنأن و البإقی سنتی بهدأشتی مأصولأنٚ فروشنده‌یأن

9 گول و گیأ فروشنده‌یأن:

زینتی گولأن و دارو گیأئی فروشنده‌یأن.

10 خیأبأنٚ خوردنی فروشنده‌یأن:

محلی خورأکیأن و شب چره و نوشیدنیأن فروشنده‌یأن

11 خیأبأنی خرأزیأنٚ فروشنده‌یأن:

نخ و سونجأق، پولک، کاموا، ناخونگیر، کلیپس مو، جوراب و خٚیلی دِه چیأنَ فروشنده‌یأن

12 کیتأب و دفتر و قلم و مدرسه وسأیلأنٚ فروشنده‌یأن:

کاغذ و دفتر، قلم، مداد رنگی و نقأشی و نیویشتنٚ وسأیلأنٚ فروشنده‌یأن و …

فهرست مقالات بهره گرفته شده درباره بازارهای هفتگی گیلان
1) بازارهای روز گیلان – نویسنده: ابراهیم فیوضات – محل انتشار: مجله «حسابدار»، شماره ۲۰، تیر ۱۳۶۵ – این مقاله از نخستین پژوهش‌های مکتوب درباره بازارهای روز گیلان است که به ساختار و کارکردهای اقتصادی آن‌ها ‌پرداخت.
2) نقش بازارهای محلی استان گیلان در توسعه گردشگری شمال کشور – نویسندگان: نجمه مهدوی‌نیا، منوچهر نصیری‌مقدم – محل انتشار: پنجمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی، سال ۱۳۹۵ – مقاله‌ درباره نقش بازارهای محلی گیلان در جذب گردشگر و توسعه اقتصادی پایدار منطقه است
3) بازارهای هفتگی گیلان و کارکردهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن – نویسنده: محمد مکاری – محل انتشار: نشریه «ره‌آورد گیل»، شماره ۹۵-۹۶، بهمن و اسفند ۱۳۹۷ – مقاله تحلیلی جامع از نقش بازارهای هفتگی در بافت اقتصادی و اجتماعی گیلان است
4) نقش بازارهای هفتگی استان گیلان در توسعه روستایی و زایش شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهرستان صومعه‌سرا) – نویسندگان: مسعود مهدوی، تقی احمدی‌زاده هندخاله – محل انتشار: نشریه «جغرافیایی سرزمین»، شماره ۲۹، بهار ۱۳۹۰ – مقاله بررسی نقش بازارهای هفتگی بر توسعه روستایی و شکل‌گیری شهرهای جدید در گیلان است
5) نقش بازارهای دوره‌ای محلی در توسعه اقتصادی اجتماعی روستاهای استان گیلان – نویسندگان: سید حسن مطیعی لنگرودی، مجتبی قدیری معصوم، محمدرضا رضوانی، آیژ عزمی – محل انتشار: نشریه «چشم‌انداز جغرافیایی»، شماره ۱۵ – مقاله تحلیلی بر نقش بازارهای دوره‌ای در توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاهای گیلان است
6) بررسی عوامل شکل‌گیری بازار (نمونه مورد مطالعه: بازار رشت) – نویسندگان: متینه میرزایی‌پور و حمید پورحسین روشن – محل انتشار: کنفرانس ملی معماری و شهرسازی، سال ۱۳۹۶ – مقاله تحلیلی معماری و فضایی از عوامل مؤثر در شهرسازی و شکل‌گیری بازار رشت است
7) بررسی نقش بازارهای روز عرضه محصولات روستایی در تقویت روابط شهر و روستا (نمونه موردی: شهر رشت) – نویسندگان: مجید یاسوری، مریم سجودی – محل انتشار: نشریه «مطالعات شهری و منطقه‌ای»، سال انتشار 1399 – مقاله بررسی نقش بازارهای روز در تقویت ارتباطات اقتصادی و اجتماعی بین شهر و روستا در جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری است

صادق نیک‌پور
25 آوریل 2025